Rodzaje whisky

Whisky jęczmienne

Single malt: Whisky wyprodukowana tylko ze słodu jęczmiennego, w jednej destylarni ale nie koniecznie z jednej destylacji.

Single barrel/cask: Termin bardziej precyzyjny niż single malt. Whisky została podobnie jak w przypadku single malt wyprodukowana tylko ze słodu jęczmiennego, w jednej destylarni, ale także pochodzi z jednej destylacji i z konkretnej beczki (np. Glenfarclas 105). Najczęściej na butelce takiej whisky pojawia się data rozlania do butelki oraz numer beczki. Niejednokrotnie butelki takie mają wyższą zawartość alkoholu 50% i więcej (standardem jest 40-45%). Whisky ta nie jest filtrowana na zimno.

Cask strenght: whisky, kt�ra nie została rozcieńczona przed rozlaniem do butelek. Zawartość alkoholu dochodzi nawet do 60%.

Pure malt/vatted malt: Ta grupa to whisky, kt�re powstały wyłącznie ze słodu jęczmiennego, ale z rożnych gorzelni (Najbardziej znanym przykładem jest Johnnie Walker Pure Malt tzw. Green Label).

Whisky zbożowa/grain

Whisky grain jest produkowana z jęczmienia, pszenicy, żyta oraz kukurydzy. Jęczmień stanowi tu tylko mały procent około 10. Produkcja grain whisky możliwa jest dzięki wynalazkowi Aeneasa Coffey'a, kt�ry w roku 1831 stworzył alembik do produkcji ciągłej, tzw. Patent Still/Coffey Still ( Rzeczywistym tw�rcą owego aparatu był Robert Stain, kt�ry w 1826 roku opatentował aparat do destylacji ciągłej, kt�ry Coffey w 1831 ulepszył i nazwał aparatem do destylacji ciągłej, służący do produkcji whisky zbożowej). Aparaty destylacyjne nowego typu, były tanie i łatwe do kontrolowania. Produkowano w nich mocny 94-96 % alkohol w iście szaleńczym tempie – nie wymagały bowiem czyszczenia i ponownego napełniania po każdej skończonej destylacji. W celu uzyskania whisky w konwerterze (specjale urządzenie) podaje się te produkty działaniu pary pod dużym ciśnieniem aby uwolnić skrobie. Następnie podaje się je procesowi odparowywania i przenosi do kadzi zacierowych, gdzie zalewa się je gorącą wodą. Enzymy słodu z ziarna powodują rozkład skrobi na cukry proste, kt�re umożliwiają fermentacje. Faza fermentacji jest bardzo zbliżona do fermentacji whisky słodowej. Faza destylacji odbywa się w dwukolumnowym aparacie o długości kilkunastu metr�w (patent still lub continous still). Brzeczka, kt�ra już została przefermentowana jest przepompowywana do pierwszej kolumny (analyser) przez otw�r w jej wierzchołku i rozpoczyna drogę w d�ł poprzez liczne preforowane, miedziane płytki umieszczone w jej wnętrzu. Od dołu kolumny zostaje wprowadzona gorąca para, kt�ra doprowadza brzeczkę do wrzenia. Następnie w drugiej kolumnie (rectifier) oddziela się alkohol od wody. Na samym końcu w chłodnicy odbywa się proces skraplania gotowego już alkoholu, ma on moc 94%. Metoda ta jest bardzo szybka i tania w por�wnaniu do metody wytwarzania single malt�w. Whisky grain jest bardzo rzadko butelkowana jako oddzielny destylat, najczęściej wykorzystywana jest do zestawiania blend�w, kt�re przecież stanowią 90% wśr�d sprzedawanych whisky szkockich. Obecnie w Szkocji znajduje się tylko 8 zakład�w produkujących whisky grain. Wszystkie zakłady produkujące ten rodzaj whisky znajdują się w Lowlands opr�cz Invergordon.

Cameronbridge - to najstarszy zakład a jego destylaty używane są do takich blend�w jak: Johnnie Walker, Haig’s, Black&White. Destylowania ta sprzedaje sw�j produkt w wersji single jako Cameron Brig Single Grain.

Dumbarton - destylaty stąd używane są do zestawiania Ballantine’s, Ambassadora, Teacher’s i Old Smugglera.

Girvan obecnie w posiadaniu firmy William Grant&Sons. Wersje single to: Black Barrel.

Invergordon - jedyna destylownia w Highlands. Destylaty używane prawie wyłącznie do zestawiania blend�w Whyte&Mackay. Single to Invergordon Single Grain Whisky.

Loch Lomond - nie ma wersji oficjalnej singla. Destylaty wykorzystywane są do zestawiania blend�w High Commissioner oraz Seagrama.

North British - firma szczyci się używaniem jęczmienia w wielkości 25%. Destylaty używane do blend�w Chivas Regal, The Famous Grouse i Cutty Sark.

Port Dundas - destylaty z tej plac�wki wykorzystywane są w blendach Johnnie Walker, White Horse i Buchanan’s Reserve.

Strathclyde - w blendach Old Smuggler, Ambassador, William Grant’s.

Whisky mieszane / blended whisky

W latach 50 XIX wieku Andrew Usher, z zawodu kupiec z Edynburga i przedstawiciel whisky The Glenlivet jako pierwszy zmieszał ze sobą zawartość kilku beczek Glenlivet otrzymując trunek o bardziej zwartym nieznanym aromacie. Tak oto powstała whisky mieszana. Zupełnym zbiegiem okoliczności był fakt, że wydarzenie to stało się w okresie kiedy zasoby koniak�w i winiak�w, kt�re w Anglii stały na pierwszym miejscu wśr�d mocniejszych alkoholi, były mocno zagrożone pojawieniem się w latach 60 XIX wieku we Francji choroby winorośli, wywołanej przez mszyce Phylloxera. Anglicy zdecydowali się wtedy na częstsze zakupy whisky, a w szczeg�lności whisky typu blend. Jest to największa grupa whisky (ponad 90% produkcji whisky to blendy), a zarazem najbardziej znana. Przeciętny konsument zna takie marki jak Johnnie Walker, Ballantine’s, Chivas Regal czy Grant’s. Whisky blended to mieszanka r�żnych gatunk�w single malt i grain. Przeciętnie występuje w blendach 15-40 destylat�w słodowych i 2-6 zbożowych. Jeśli natkniemy się na butelkę z napisem Extra Special, De Luxe, Premium, to znaczy, że whisky taka zawiera nawet 35% destylatu jęczmiennego i najczęściej dojrzewała dłużej w beczkach np. Dimple, Johnnie Walker Black Label. O smaku blenda decyduje „master blender” wraz ze swoim zespołem „nos�w” – os�b odpowiedzialnych za kupoważenie czyli zestawienie z poszczeg�lnych singli jednego blenda. Operacja tak zaczyna się od zdecydowaniu o 2-3 podstawowych single malt (base malts), do nich dodawanych jest kilka kilkanaście kolejnych single malt�w ( flavouring malts), kt�re decydują o smaku i zapachu blenda. Taką mieszankę wypełnia się destylatami lekkimi i subtelnymi, kt�re nie zepsują już stworzonego blenda a jedynie poprawią jego aromat i smak. Ustawa o alkoholach wysoko procentowych z roku 1860 (tzw. Spirit Act) zezwalała na robienie mieszanek pod kontrolą urzędnik�w akcyzowych, co po raz pierwszy umożliwiło sporządzenie mieszanej whisky w znacznych ilościach. Whisky mieszana miała i cały czas ma 3 zalety: była bardziej atrakcyjna dla szerszego kręgu odbiorc�w niż �wczesna mocno aromatyzowana, przydymiona whisky słodowa czy ognista whisky zbożowa, mogła zachować niezmienny smak dzięki stałej recepturze a dodatkowo była tania. Większość kupc�w zajmujących się handlem napojami alkoholowymi, sprzedawało też towary spożywcze: kawę, herbatę, artykuły żywnościowe, pierwszej potrzeby, a ich sklepy nazywano powszechnie „włoskimi składami”. Takie były początki niemal wszystkich wielkich nazwisk w świecie whisky: George Ballantine założył taki sklep w 1827 w Edynburgu, Johnnie Walker w 1820 w Kilmarnock a James Chivas w 1827 w Aberdeen.

George Ballantine - Ballantine’s Finest to obok Johnnie Walkera najlepiej sprzedawana whisky na świecie. Podstawowe składniki pochodzą z destylarni: Scapa, Tormore, Glendronach, Glencadam, Miltonduff, ale w recepturze jak zapewniają producenci występuje ponad 57 malt�w. Kolejną starszą pozycją jest Ballantine’s Royal Blue i Gold Seal oba 12 letnie. Resztę asortymentu uzupełniają 17, 21 i 30 letni. Dodatkowe dwie pozycje pure malt 12 letnia i 20 letnia zapakowana w oryginalną butelkę w kształcie kropli wody.

Chivas Brothers - Ciekawostką jest, że pierwsza whisky Chivas Regal pojawiła się w 1909 roku czyli 16 lat po śmierci ostatniego z rodu Chivas�w. Chivas Regal oferowany jest w wersji 12 i 18 letniej (gł�wnym składnikiem jest Strathisla z destylarni w Keith o owocowym aromacie, a dodatkowo są w nich Glenlivet, Glen Grant i ponad 30 innych). Kolejnymi pozycjami są Chivas Revolver 1801 i Chivas Brothers Oldest and Finest, a najstarszą wersją jest 21 letni Royal Salute, występujący w ceramicznych butelkach w 3 kolorach czerwonym, zielonym i niebieskim.

William Grant - Założyciel firmy Glenfiddich, Balvenie oraz blend�w Grant’s. Podstawę oferty stanowi William Grant’s Family Reserve, następne trunki to Grant’s 100 US Proof Superior Strength a najstarszym produktem poza okolicznościowymi jest Grant’s Classic Reserve 18 letni.

Johnnie Walker - W 1820 zaledwie 15 letni Johnnie Walker otworzył sklep w miejscowości Kilmarnock. Młody właściciel handlował artykułami spożywczymi ale i alkoholem. Kiedy w roku 1860 weszły w życie przepisy, kt�re legalizowały whisky typu blend, syn Johnniego Aleksander postanowił produkować whisky kupważoną na szeroką skalę. W 1867 Alexander Walker zastrzegł jako znak handlowy swoją ukośną etykietę (niezmienna do dziś). W 1908 nazwa Johnnie Walker została zastrzeżona, a blendy zaczęto sprzedawać w butelkach takich jak dziś (prostokątnych). Oferta firmy jest bardzo bogata. Najprostszy 3 letni Johnnie Walker Red Label to whisky kt�ra sprzedaje się najlepiej na świecie (około 8 mln skrzynek rocznie, w każdej sekundzie wypijane są podobno 4 butelki tej whisky na całym globie), Black Label 12 letnia to druga najczęściej kupowana whisky de luxe po Chivas Regal. W latach 90 XX wieku firma zdecydowała się na rozszerzenie swojego asortymentu i wprowadziła w 1992 Blue Label (najstarszy destylat 60 letni najmłodszy tylko 12 letni), w 1995 Gold Label 18 letni, w 1996 Pure Malt czyli Green Label 15 letni gł�wne destylaty pochodzą z gorzelni: Mortlach, Glen Ord, Cragganmore, Linkwood i Glen Elgin. Opr�cz okolicznościowych edycji cały czas produkowany jest Johnnie Walker Swing, w charakterystycznej zaokrąglonej butelce od dołu. Swing przeznaczony był dla pasażer�w transatlantyk�w, kt�rzy podczas rejs�w nie musieli obawiać się że butelka się stłucze, bowiem okrągłe dno niwelowało ruchy statku spowodowane falami.